Günümüzün en büyük problemlerinin başında yer almaya başladı “Akran Zorbalığı”. Her yaş ve ortama göre farklılık gösterse de ana temeli birinin diğerinden “güçlü” olduğunu kanıtlama çabasıdır zorbalık. Sizin gibi olmayanı veya sizden daha iyi olanı “kaba kuvvet” kullanarak ezmeye, başkalaştırmaya çalışmaktır. Bazen sözel, bazen davranışsal, bazende fiziksel şiddete dayalıdır.
Akran zorbalığı kasıtlı ve sistematik şekilde uygulanan bir şiddet biçimidir. Şiddet her zaman fiziksel içerikli olmak zorunda değildir. Tehdit etmek, sataşmak, alay etmek, aşağılamak, dedikodu çıkarmak, dışlamak, oyunlara almamak, arkadaş çevresinde yok saymak…vb. Bunların tamamı akran zorbalığı tanımının içerisinde yer almaktadır. Bazen tek kişi tarafından bazen de bir grup tarafından uygulanır halde oluyor.
Peki akran zorbalığı neden bu kadar yaygın?
- Kişi, kendisini diğerinden güçlü göstermek, en iyi olduğunu kanıtlamak ve gücün tek elde olduğunu “yönetici” pozisyonunda olması gerektiğini düşünüyor. Bu yüzden de kendi dışındaki herkese olumsuz davranışlar sergilemesi gerektiğine inanıyor. Bu da onu “zorba” yapıyor.
- Ailevi problemler, çocukların baş etmekte zorlandığı onları öfkelendiren durumlar arasındadır. Bu nedenle çocuk, öfkesini kontrol edemeyerek arkadaşlarına karşı “zorba” tavırlar sergilemeye başlayabiliyor.
- Çocuklar, sosyal medyadan, oynadıkları video oyunlarından “güçlü”, olumsuz bir karakteri seçebilir. Onun gibi olmak, onun gibi davranmak isteyebilirler. Muhakeme yeteneği tam olarak gelişmediği için seçtiği karakteri gerçek dünyaya yansıtmak ister. Bu da onun kötü hareketler ve davranışlar sergilemesine sebebiyet verebilir.
- Bazen bir gruba dahil olabilmek adına olumsuz davranışları benimseyip uygulamak da çocukların “zorba” olmasına neden oluyor.
- Çocuklara kuralların ve sınırların geç öğretilmeye çalışılması, saygı, kişisel alan kavramları öğretilmediğinde kendi dışında birine kötü davranışlar sergilemeyi kendisinde hak görebilir.
Akran zorbalığı her yaşta ve ortamda çok fazla görülüyor. Özellikle 7-15 yaş aralığında daha sık görüldüğü yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Akran zorbalığı türleri; fiziksel, duygusal, sözel, sosyal, siber, cinsel ve eşya zorbalığı şeklindedir.
Fiziksel Zorbalık: Zorbanın karşısındakine vurması, itmesi, yumruk atması, tükürmesi, kişisel eşyalarını izinsiz alması ve kullanması gibi fiziksel davranışlarda bulunmasıdır. Bu tür zorbalık kişinin bireysel alanına izinsiz girmesi durumu olduğu için bazı durumlarda “taciz” olarak da yorumlanabilir.
Duygusal / Sosyal Zorbalık: Zorba kişinin diğer kişi veya kişileri bilerek ve isteyerek dışlaması, diğer kişilerle arkadaşlık kurmasını engellemesi, onu tehdit etmesi, küçük düşürmesi “sosyal zorbalık” olarak kabul edilir.
Sözel Akran Zorbalığı: Akran zorbalığının en çok görülen türü olan sözel zorbalık kişiye her türlü hakaret, küfür, lakap takma, tehdit, dalga geçmek, onun hakkında dedikodu çıkarmak / veya yaymak olarak örneklendirilebilir.
Siber Zorbalık: Zorbalık türleri içerisinde en yeni olanı siber zorbalıktır. Sosyal medya kullanımı, online (çevrimiçi) oyunların ve chat programlarının kullanımının artması siber zorbalığı da hızla arttırdı. Siber zorbalık kötü, rahatsız edici ve hakaret içeren yorumlar ve gönderiler, iftira içeren paylaşımlar, fotoğraflardaki fiziksel özellikler üzerinden yapılan küçümseyici ve kaba yorumlar yer alabilir.
Akran Zorbalığı Nasıl Anlaşılır?
Çocuğunuzla net ve açık bir iletişim tarzınız yoksa, öğretmenler tarafından da bilgilendirilme de aksaklık yaşanıyorsa çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığını anlamak biraz zor olabilir. İletişimin çok önemli olduğu, anne-baba-çocuk arasında sırların olmadığı ve olmaması gerektiği her yaşta çocuğunuza vurgulanmalı, yaşına uygun şekilde bu konuda eğitim verilmelidir.
Zorbalık türleri içerisinde en kolay anlaşılanı fiziksel zorbalıktır. Öğretmenler ve ebeveynler tarafından vücudunda bulunan yaralanmalardan ya da morluklardan durumu anlayabilirler.
Siber zorbalık için ise çocuğun yaşına uygun olan sınırlamalar konularak sosyal medyadan uzak tutulması, bulunan hesaplarının anne ve baba tarafından denetlenmesi önemlidir.
Diğer zorbalık türleri için ise çocuğunuzun davranışlarını, konuşmalarını, insanlara olan yaklaşımlarında ki değişimleri takiplemek önemlidir.
Çocuğunuz zorbalığa maruz kaldıysa;
- Derslerinde ki başarısında düşme, okula gitmeyi istememe veya okuldan kaçmak,
- Okulda ya da okul öncesinde veya sonrasında çocukta kaygılı davranışların oluşması,
- Okulla ilgili sorular sorduğunuz zaman öfke, nefret ya da sessiz kalma,
- Kişisel veya okul eşyalarında sürekli azalma ve ya eşyalarının anlamsız şekilde yıpranması
- Uyku, yemek yeme, sosyal ilişkileri de sorunlu davranışlar,
- Daha öncesinde yoksa diş gıcırdatma, tırnak yeme, saç yolma, çiş kaçırma gibi problemlerin görülmesi,
- Ani ses ve olaylarda gereğinden fazla irkilme, kendini korumaya çalışmak…
Vb. Davranış bozuklukları görülebilir.
Akran Zorbalığı Nasıl Önlenir?
Akran zorbalığı önlenebilen bir davranış bozukluğudur. Doğru tavır ve davranışlar geliştirildiğinde, çocuklara bu konularla ilgili bilgi verildiğinde önlenebilmesi gayet mümkündür.
Okullarda “akran zorbalığı nedir? Zorbalığa maruz kalındığı, kişi tarafından nasıl anlaşılır? Zorbayla nasıl baş edilir? Zorba arkadaşınız varsa onunla nasıl bir iletişim şekli oluşturulmalıdır?”…vb. Eğitimler öğrencilere ve velilere yönelik verilmeli, çözüm için iletişim kurulabilecek kurumlar anlatılmalıdır. Ders aralarında öğrenciler okul psikolojik danışmanları ve öğretmenler tarafından gözlemlenmeli olası bir durumda geç kalınmadan müdahale edilmelidir. Ailelerde evde çocuklarını hem fiziksel hemde davranışsal olarak dikkatli bir şekilde takip etmelidir. Öğrencilere; okulun güvenilir bir yer olduğu, öğretmenlerine ve okul yönetimine güvenebileceği hatırlatılmalı bu yönde çalışmalar yapılmalıdır.